Δημόσιες αναφορές δραστηριοτήτων

Η Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή δημοσιεύει από το 2015 και μια ετήσια έκθεση των επιστημονικών της δραστηριοτήτων που απευθύνεται στο ευρύ κοινό. Η έκθεση, στο τέλος κάθε έτους, διατίθεται στο κοινό σε δύο εκδόσεις, στα Γαλλικά-Γερμανικά και στα Ελληνικά-Αγγλικά.

Ελβετικές αρχαιολογικές έρευνες στην Ελλάδα 2024

Kάτω από τον ήλιο του Ιουλίου, τα τελευταία χτυπήματα της αξίνας και του μυστριού προαναγγέλλουν την προσωρινή αναστολή των ανασκαφικών δραστηριοτήτων στο Αρτεμίσιο της Αμαρύνθου μετά από δεκατρείς συνεχόμενες περιόδους (2012–2024). Τα εργαλεία του πεδίου δίνουν τώρα τη θέση τους στα νυστέρια, τις μπατονέτες και τα πληκτρολόγια των υπολογιστών, ενώ οι ανασκαφείς επιστρέφουν στο Μουσείο και τη βιβλιοθήκη. Η ερευνητική αρχαιολογική εργασία ξεκινά με τη μελέτη και τη δημοσίευση των ευρημάτων. Μια ημέρα ανασκαφής απαιτεί τουλάχιστον 20 ημέρες μελέτης! Αν κάνετε λοιπόν τα μαθηματικά, η αρχαιολογία απαιτεί πολύ χρόνο… Απαιτεί συγκεκριμένο οργανωτικό πλαίσιο, παρακολούθηση και συνεχή οικονομική υποστήριξη για τη συντήρηση, την αξιοποίηση και την προβολή κάθε στοιχείου της έρευνας. Μόνο η μελέτη των ευρημάτων από τον λεγόμενο τομέα των ναών απαιτεί τη συνεργασία δεκάδων ερευνητών από όλο τον κόσμο. Με την πάροδο των ετών, η ΕΑΣΕ δημιούργησε υπομονετικά ένα ισχυρό δίκτυο που θα επιτρέψει τη δημοσίευση, ελπίζουμε στο εγγύς μέλλον, των αρχαιότερων καταλοίπων του Αρτεμισίου. Η διαδικασία αυτή της δημοσίευσης βρίσκεται ήδη σε καλό δρόμο, αφού το τέλος του 2024 προβλέπει την έκδοση του πρώτου τόμου της νέας σειράς «AMARYNTHOS». Η τιμή αυτή ανήκει φυσικά στον Denis Knoepfler, ο οποίος θα δημοσιεύσει ένα διάταγμα στο οποίο αναφέρονται το ιερό και οι θεσμοί της πόλης.

Αν και τα τελευταία χρόνια τα φώτα έχουν στραφεί στις ανασκαφές στην Αμάρυνθο, οι μακροχρόνιες έρευνες συνεχίζονται και στην Ερέτρια. Μια επισκόπηση αυτών των ερευνών βρίσκεται στο τέλος αυτού του τεύχους, με την παρουσίαση των προφίλ τριών ερευνητριών της Σχολής. Άλλες μελέτες βρίσκονται επίσης σε εξέλιξη, ιδίως για την προϊστορική (Sylvie Müller), την κλασική (Claudia Gamma) και τη ρωμαϊκή (Simone Zurbriggen) κεραμική. Είναι όμως κυρίως η αρχαϊκή κεραμική της Ερέτριας που βρίσκεται στο προσκήνιο με την επικείμενη δημοσίευση της διατριβής της Tamara Saggini στον τόμο XXVI της συλλογής «ERETRIA». Η εργασία αυτή προσφέρει μια πλούσια επισκόπηση της κεραμικής του 6ου και των αρχών του 5ου αιώνα π.Χ.

Ταυτόχρονα, συνεχίζεται η εκπαιδευτική και ερευνητική αποστολή της ΕΑΣΕ. Φέτος, Ελβετοί φοιτητές κατάφεραν να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους στην κεραμική, τα μικροευρήματα και την αρχιτεκτονική, χάρη σε μια σειρά πρακτικών ασκήσεων. Στο πεδίο, άλλα σημαντικά έργα πραγματοποιήθηκαν υπό την αιγίδα της ΕΑΣΕ, τόσο στην Εύβοια όσο και αλλού στο Αιγαίο: οι επιφανειακές έρευνες μεταξύ Ερέτριας και Αμαρύνθου συνεχίστηκαν, ενώ οι ανασκαφές στο Ελλάνιον Όρος στην Αίγινα προσέφεραν, για άλλη μια χρονιά, συναρπαστικές πληροφορίες για την κατοίκηση του νησιού μεταξύ της εποχής του Χαλκού και της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου. Παράλληλα, στα Αντικύθηρα, οι υποβρύχιες ανασκαφές συνέχισαν να φέρνουν στην επιφάνεια στοιχεία του περίφημου ναυαγίου και του φορτίου του. Το 2024 σηματοδότησε επίσης την επανέναρξη των δραστηριοτήτων πεδίου στην Ερέτρια, με ένα τριετές πρόγραμμα έρευνας και μελέτης των καταλοίπων του αρχαίου λιμένα της. Χάρη στη συνεργασία με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων και το Ίδρυμα Octopus, καταδυόμενοι αρχαιολόγοι και δύτες καθάρισαν και τεκμηρίωσαν τμήματα των αρχαίων λιμενικών εγκαταστάσεων αλλά και των οχυρώσεων που τις προστάτευαν. Η αρχαιολογία σημειώνει επίσης σημαντική επιστημονική πρόοδο μακριά από το πεδίο. Στο εργαστήριο, οι επιστήμονες με τις λευκές ρόμπες υλοποιούν το πρόγραμμα αρχαίου DNA που διεξάγεται σε συνεργασία με τη Σχολή Βιολογίας του Πανεπιστημίου της Λωζάννης. Η έρευνα αυτή έχει ήδη δώσει μερικά αξιοσημείωτα πρώτα αποτελέσματα σχετικά με την ταυτότητα των αρχαίων πληθυσμών της Ερέτριας, από την εποχή του Χαλκού έως την Ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο. Η συμβολή των επιστημών της ζωής και της γης επιτρέπει έτσι στους αρχαιολόγους να θέσουν νέα ερωτήματα και να αναπτύξουν μια πιο τεκμηριωμένη και ολοκληρωμένη συζήτηση γύρω από το παρελθόν.

1964–2024
Το 2024 σηματοδοτεί την εξηκοστή επέτειο από την έναρξη των ελβετικών ανασκαφών στην Ερέτρια. Το έτος αυτό μας δίνει λοιπόν την ευκαιρία να θυμηθούμε τον οραματικό και πρωτοποριακό ρόλο που διαδραμάτισαν οι προκάτοχοί μας, Karl Schefold και Lily Kahil για την ελβετική πλευρά, όπως και ο Ιωάννης Παπαδημητρίου και ο Βασίλης Πετράκος για την ελληνική πλευρά. Χωρίς τις συνδυασμένες προσπάθειές τους, η ελβετική αρχαιολογία στην Ελλάδα δεν θα ήταν αυτό που είναι σήμερα.
Το 2025 θα είναι επίσης η πεντηκοστή επέτειος της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Ελλάδα, της μόνης μόνιμης ελβετικής αρχαιολογικής αποστολής εκτός της χώρας, χωρίς την οποία θα ήταν αδύνατη η διεξαγωγή φιλόδοξων ελβετικών ανασκαφών και ερευνών στην Ελλάδα.

Αίγινα, Ελλάνιον Όρος
Το πενταετές ερευνητικό πρόγραμμα στο όρος Ελλανίων Όρος στο νησί της Αίγινας έχει δύο συνιστώσες: την ανασκαφή της κορυφής και την αρχαιολογική έρευνα στο νότιο άκρο του νησιού, γύρω από το Ελλανίων Όρος. Κατά τη διάρκεια αυτής της τέταρτης εκστρατείας, οι εργασίες της ελληνοελβετικής ομάδας επικεντρώθηκαν στα κατάλοιπα του οχυρωμένου χωριού που χρονολογείται από το τέλος της μυκηναϊκής περιόδου. Αρκετά κτίρια απέδωσαν πολυάριθμα αποθηκευτικά και μαγειρικά σκεύη, καθώς και έναν τάφο. Η έρευνα αποκάλυψε δύο νέες θέσεις, μία που χρονολογείται από το τέλος της 4ης – αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ. και η άλλη από τη μυκηναϊκή και ιστορική περίοδο, καθώς και ένα λατομείο ηφαιστειακής πέτρας.

Tο Αρτεμίσιο της Αμαρύνθου, aνασκαφές και επιφανειακή έρευνα
Η καλοκαιρινή ανασκαφή του 2024 στο Αρτεμίσιο ήταν η τελευταία εκστρατεία στην περιοχή του ναού πριν η έρευνα εισέλθει σε μια νέα φάση κατά την οποία τα ευρήματα θα αναλυθούν και θα δημοσιευθούν. Μία από τις ανακαλύψεις ήταν ότι ο ναός από τα τέλη του 8ου αιώνα π.Χ. διέθετε στρογγυλεμένο προθάλαμο. Κάτω από τα θεμέλιά του αποκαλύφθηκαν δύο παλαιότερα κτίρια της μυκηναϊκής περιόδου. Η ανασκαφή στις Παλαιοεκκλησιές έφτασε στο φυσικό πυθμένα του λόφου κάτω από 3 μέτρα ιζήματος και απέδωσε μεγάλη ποσότητα κεραμικής που μπορεί να χρονολογηθεί στην αρχή της Πρωτοελλαδικής Ι, γύρω στο 3000 π.Χ.

Το πρόγραμμα Έρευνας Ερέτριας-Αμαρύνθου διερευνά την εξέλιξη της ανθρώπινης εγκατάστασης στην πεδιάδα της Ερέτριας από την εποχή του Χαλκού έως τη βυζαντινή περίοδο. Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στο ιερό της Αρτέμιδος και στην επιρροή του στη χωρική οργάνωση της περιοχής. Στο πλαίσιο της τέταρτης εκστρατείας διερευνήθηκαν οι όχθες του Σαρανταπόταμου, προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνέχεια με τις προηγούμενες έρευνες. Παρά τα λίγα αρχαιολογικά ευρήματα στο δέλτα, εντοπίστηκαν σημαντικές συγκεντρώσεις σε υψηλότερες περιοχές. Λείψανα από τη βυζαντινή και την αρχαία περίοδο βρέθηκαν στη Γυμνού, γεγονός που υποδηλώνει σημαντικό οικισμό.

Υποβρύχια έρευνα στο αρχαίο λιμάνι της Ερέτριας
Η έρευνα για τις υποβρύχιες δομές στο λιμάνι της Ερέτριας ξεκίνησε φέτος με μια πρώτη εκστρατεία καθαρισμού και επιθεώρησης. Οι θαλάσσιες άμυνες συμπληρώθηκαν με τα καθαρισμένα τμήματα και οι πρώτες λιμενικές δομές ερευνήθηκαν εν μέρει. Αρκετές περιοχές με διάσπαρτους όγκους και ορισμένες δομές πρέπει ακόμη να αποσαφηνιστούν. Ταυτόχρονα, μια βαθυμετρική έρευνα εντόπισε ενδιαφέρουσες περιοχές και οι δομές επανατοποθετήθηκαν σύμφωνα με μια εκτίμηση της αρχαίας ακτογραμμής.

Ναυάγιο των Αντικυθήρων
Τον Μάιο/Ιούνιο του 2024, μια ομάδα ελβετών και ελλήνων αρχαιολόγων και δυτών ολοκλήρωσε την τέταρτη υποβρύχια ερευνητική εκστρατεία στο ναυάγιο των Αντικυθήρων. Οι εργασίες αποτελούν μέρος ενός πενταετούς ερευνητικού προγράμματος (2021-2025) της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Ελλάδα, με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο της Γενεύης. Οι συστηματικές υποβρύχιες ανασκαφές, οι οποίες χρησιμοποίησαν για άλλη μια φορά τεχνολογίες αιχμής, όπως υποβρύχια drones και φωτογραμμετρία, σε συνδυασμό με την εγκατάσταση επιστημονικού εργαστηρίου πεδίου στο χώρο, οδήγησαν, μεταξύ άλλων, στην ανακάλυψη τμήματος του κύτους του πλοίου στη «θέση Α». Οι αρχικές έρευνες στην «Τοποθεσία Β» έδωσαν επίσης ενδείξεις για τα υπολείμματα του ναυαγίου. Η σχέση μεταξύ των δύο θέσεων, που δεν απέχουν μεταξύ τους περισσότερο από 200μ., μένει να αποσαφηνιστεί.

Ελβετικές αρχαιολογικές έρευνες στην Ελλάδα 2023

Όπως οι τίτλοι τέλους κάθε ταινίας, οι τελευταίες εικόνες του ντοκιμαντέρ «Άρτεμις – Ο χαμένος ναός» απαριθμούν τους συντελεστές της μεγάλης συλλογικής περιπέτειας της ανακάλυψης του ιερού της Αμαρύνθου. Η προβολή αυτού του ντοκιμαντέρ από τα κανάλια RTS και Arte, και η επικείμενη μετάφραση του στα ιταλικά και στα ελληνικά, γυρνά μια σημαντική σελίδα στην ιστορία της έρευνας. Αν και η ανακάλυψη αυτή φαίνεται σήμερα προφανής, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2000 αποτελούσε μια μακρινή προοπτική.

Άρτεμις – Ο χαμένος ναός (2023)

Tο Αρτεμίσιο της Αμαρύνθου, aνασκαφές και επιφανειακή έρευνα
Oι εργασίες του 2023 ολοκλήρωσαν την ανασκαφή ναού της Αρτέμιδος. Τουλάχιστον τρία κτίρια διαδέχθηκαν το ένα το άλλο σε αυτή τη θέση. Tο παλαιότερο χρονολογείται στον 8ο αι. π.Χ., ή και νωρίτερα. Ακολούθησε ένας αρχαϊκός εκατόμπεδος ναός, η ανασκαφή του οποίου απέδωσε εκατοντάδες πολύτιμα αφιερώματα. Οι εσωτερικοί του χώροι φιλοξενούσαν επίσης αρκετούς βωμούς. Ο πιο πρόσφατος ναός, από τον οποίο σήμερα σώζονται μόνο τα θεμέλια, ανεγέρθηκε στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. Δοκιμαστικές τομές στο λόφο που δεσπόζει πάνω από το ιερό επιβεβαίωσαν την ύπαρξη ενός συστήματος οχύρωσης που χρονολογείται στην 3η χιλιετία π.Χ. Ανακαλύφθηκε επίσης ένας τάφος του 17ου-16ου αι. π.Χ., ο οποίος περιείχε αρκετούς σκελετούς και δύο μικρά αγγεία.

Οι ανασκαφές στο ιερό προχωρούν παράλληλα με τη συστηματική επιφανειακή έρευνα στην περιοχή μεταξύ Ερέτριας και Αμαρύνθου (EASP). Μετά την ολοκλήρωση της τρίτης ερευνητικής εκστρατείας, έχουν ερευνηθεί συστηματικά και μεθοδικά 21χλμ2, αποκαλύπτοντας 189 κατασκευές που χρονολογούνται σε όλες τις περιόδους. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη είναι η πυκνότητα κατοίκησης στις πλαγιές του όρους Σερβούνι κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, και κατά μήκος του αρχαίου δρόμου που συνδέει το Κοτρώνι με το Γυμνό. Εντοπίστηκαν επίσης δέκα αγροικίες της Κλασικής και της Ελληνιστικής περιόδου. Οι γεωμορφολογικές αναλύσεις που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της έρευνας αποσκοπούν στην καλύτερη κατανόηση της δυναμικής της διάβρωσης, της προσχωμάτωσης και των επιπτώσεών τους στους οικισμούς, καθώς και στις γεωργικές και κτηνοτροφικές πρακτικές κατά την αρχαιότητα.

Αίγινα, Ελλάνιον Όρος
Το πενταετές πρόγραμμα στο Ελλάνιον Όρος της Αίγινας περιλαμβάνει δύο κύριους ερευνητικούς άξονες: την ανασκαφή στην κορυφή του βουνού και την επιφανειακή έρευνα της γύρω περιοχής, δηλαδή του νότιου άκρου του νησιού. Κατά τη διάρκεια της τρίτης εκστρατείας, οι εργασίες της ελληνο-ελβετικής ομάδας επικεντρώθηκαν στην ανασκαφή ενός στρώματος καταστροφής, το οποίο έφερε στο φως 30 πλήρη αγγεία της Μυκηναϊκής περιόδου. Σχεδόν τέσσερις χιλιετίες ανθρώπινης δραστηριότητας έχουν καταγραφεί στην κορυφή αυτού του βουνού, το οποίο χρησίμευσε και ως τόπος λατρείας (ιερό του Δία) και ως οικισμός.

Ναυάγιο των Αντικυθήρων
Τον Μάιο-Ιούνιο, μια ομάδα Ελβετών και Ελλήνων αρχαιολόγων και δυτών ολοκλήρωσε την τρίτη ερευνητική περίοδο στο ναυάγιο των Αντικυθήρων. Οι εργασίες αποτέλεσαν μέρος πενταετούς προγράμματος (2021-2025) της Ελβετικής Αρχαιολογική Σχολή στην Ελλάδα, που υλοποιείται από το Πανεπιστήμιο της Γενεύης (Unige). Πραγματοποιήθηκε συστηματική υποβρύχια ανασκαφή, υποστηριζόμενη από τηλεκατευθυνόμενα οχήματα ενώ ταυτόχρονα αξιοποιήθηκε εργαστήριο αναλύσεων πεδίου που εγκαταστάθηκε στο νησί των Αντικυθήρων. Η έρευνα απέδωσε νέες πληροφορίες για τη διαδικασία σχηματισμού του αρχαιολογικού χώρου καθώς και στοιχεία που θα συμπληρώσουν την υφιστάμενη γνώση αναφορικά με χαρακτηριστικά των επιβατών και του φορτίου του πλοίου.

Στο σταυροδρόμι των επιστημών της ζωής και της γης
Οι αρχαιολόγοι και οι ιστορικοί δεν είναι οι μόνοι που ενδιαφέρονται να μελετήσουν τα κατάλοιπα του παρελθόντος. Όλο και περισσότεροι και πιο εξειδικευμένοι τομείς των επιστημών της ζωής και της γης καλούνται να φέρουν στο φως στοιχεία για φθαρτά υλικά, ή για υλικά αόρατα στο γυμνό μάτι, ή ακόμη να ανασυνθέσουν τις μετακινήσεις πληθυσμών και τις αλληλεπιδράσεις του ανθρώπου με το περιβάλλον του κατά τη διάρκεια χιλιετιών. Oι επιστήμονες αυτοί προσφέρουν νέες προοπτικές για την μελέτη της αρχαιότητας, τροφοδοτώντας διαρκώς τόσο τα ερωτήματα όσο και τις μεθόδους της αρχαιολογίας.
Πορτραίτα επιστημόνων που συμμετέχουν στις έρευνες που βρίσκονται σε εξέλιξη στην Αμάρυνθο και την Ερέτρια, με την υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.

Αναφορά δραστηριοτήτων 2022

Με ένα βαθύ, ατάραχο βλέμμα, μια γυναικεία μορφή κρατά στην αγκαλιά της ένα ελαφάκι. Αυτή η δυνατή εικόνα, που αναμφίβολα θα βρει τη θέση της στα βιβλία ελληνικής τέχνης, μοιράστηκε την Τρίτη 4 Οκτωβρίου 2022 με τους 93.000 αναγνώστες και τους 7 εκατομμύρια διαδικτυακούς επισκέπτες της εφημερίδας «Le Temps», η οποία την επέλεξε για πρωτοσέλιδο. Αν και ένα αρχαιολογικό έργο δεν είναι δυνατό να συνοψιστεί σε ένα μόνο αντικείμενο, το αγαλματίδιο που ανακαλύφθηκε στο ναό της Αμαρυσίας Αρτέμιδος στις 12 Ιουλίου του 2022 αποτελεί ενσάρκωση των ελληνοελβετικών ανασκαφές του Αρτεμισίου της Αμαρύνθου.

Η δεύτερη δυνατή εικόνα του 2022, αναπαράχθηκε αυτή τη φορά από τους New York Times στις 30 Ιουνίου 2022 και μας μεταφέρει στα βάθη του Αιγαίου: το μαρμάρινο κεφάλι ενός γενειοφόρου άνδρα που βρέθηκε στα ανοιχτά των Αντικυθήρων, στο οποίο διακρίνονται τα χαρακτηριστικά του Ηρακλή κάτω από τις θαλάσσιες επικαθίσεις που το καλύπτουν, ήρθε στην επιφάνεια μετά από δύο χιλιάδες χρόνια.

Δύο αγάλματα από διαφορετικές περιόδους, με διαφορετική πορεία, ιστορία και πλαίσιο ανακάλυψης, τα οποία μαρτυρούν την μοναδική συνδεσιμότητα της αρχαίας Μεσογείου. Τα εξαιρετικά αυτά ευρήματα αναδεικνύουν το εύρος των έργων που διεξήγαγε η ΕΑΣΕ το 2022 και προκαλούν το ενδιαφέρον του κοινού.

Στην Αμάρυνθο, η φετινή ανασκαφική περίοδος συγκέντρωσε μια ομάδα άνω των 70 ατόμων — ένα ρεκόρ για την ΕΑΣΕ — που αποτελείται από αρχαιολόγους, ασκούμενους, εργάτες, συντηρητές, μικρομορφολόγους και γεωμορφολόγους. Φέτος, ολοκληρώθηκε η ανασκαφή του αποθέτη προσφορών της Ύστερης Αρχαϊκής περιόδου, ο οποίος αποκαλύφθηκε το 2020, με αποτέλεσμα ο αριθμός των αντικειμένων να ανέλθει σε σχεδόν 700. Αυτό το μοναδικό σύνολο θα επιτρέψει τη μελέτη των λατρευτικών πρακτικών και της ταυτότητας των επισκεπτών του ιερού. Η ανασκαφή του ιερού ενισχύεται πλέον από ένα πρόγραμμα συστηματικής επιφανειακής έρευνας. Σχεδόν 600 εκτάρια έχουν ερευνηθεί μεταξύ 2021 και 2022, επιτρέποντας την ανακάλυψη άγνωστων ως τώρα αρχαίων οικιστικών κέντρων. Ένα από αυτά, σε απόσταση 1 χλμ. από το Αρτεμίσιο, θα μπορούσε να είναι το κέντρο του δήμου της Αμαρύνθου, το οποίο μας είναι γνωστό από επιγραφές. Η απουσία οικιστικών καταλοίπων σύγχρονων με το ιερό στο λόφο των Παλαιοεκκλησιών υποδηλώνει ότι η γύρω περιοχή ήταν αφιερωμένη στη θεά. Ο συνδυασμός δεδομένων από τις ανασκαφές και την επιφανειακή έρευνα θα επιτρέψει την βαθύτερη κατανόηση της διαμόρφωσης του ιερού τοπίου, το οποίο βρίσκεται στο επίκεντρο του τρέχοντος ερευνητικού προγράμματος.

Στη νότια Εύβοια, η εξερεύνηση και η μελέτη των λεγόμενων Δρακόσπιτων συνεχίστηκε με την ανασκαφή του συγκροτήματος στην Πάλλη Λάκκα, νότια των Στύρων. Η κεραμική που περισυνελλέγη από τις δοκιμαστικές τομές επιτρέπει να χρονολογηθεί η κατασκευή του στην Ελληνιστική εποχή. Παρόλο που η γειτνίασή του με τα λατομεία μαρμάρου cipollino παρέχει ένα οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο για τη χρήση του συγκροτήματος κατά την Ρωμαϊκή περίοδο, η λειτουργία του παραμένει αινιγματική.

Στο νησί της Αίγινας, μια μικρή ομάδα συνέχισε τις έρευνες στην κορυφή του Όρους, την υψηλότερη του Σαρωνικού, σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων. Τα ευρήματα τοποθετούν τις απαρχές του λατρευτικού χώρου στο πρώτο μισό της δεύτερης χιλιετίας. Τα νέα αυτά στοιχεία θα συνεισφέρουν στην καλύτερη κατανόηση της ιστορίας της θέσης κατά την Εποχή του Χαλκού, ενώ παράλληλα θα θέσουν τις βάσεις για μια πιο συστηματική και φιλόδοξη εξερεύνηση από το 2023.

Τέλος, στα ανοιχτά των Αντικυθήρων, η καταδυτική ομάδα κατάφερε να απομακρύνει αρκετούς βράχους που κάλυπταν εν μέρει την περιοχή του ναυαγίου, σε βάθος σχεδόν 60 μέτρων, αποκαλύπτοντας μια βάση αγάλματος και το μαρμάρινο ανδρικό κεφάλι που ήδη αναφέρθηκε. Οι θεαματικές ανακαλύψεις του 2022 παρέχουν νέες πληροφορίες για το πλοίο και την εξέλιξη του πλουσιότερου ναυαγίου που έχει βρεθεί ποτέ στην Ελλάδα

Αναφορά δραστηριοτήτων 2021

Παρόλες τις δυσκολίες που προέκυψαν εξαιτίας της πανδημίας Covid-19 και τις φοβερές πυρκαγιές που έπληξαν την Ελλάδα, και ιδιαίτερα την Εύβοια, το έτος 2021 χαρακτηρίστηκε από την επιθυμία επαναφοράς σε μια μορφή κανονικότητας, ιδίως όσον αφορά τις δραστηριότητες στο πεδίο. Έτσι, η Ελβετική Σχολή διεξήγαγε με επιτυχία ανασκαφές και έρευνες στην Αμάρυνθο και τις Ίλκιζες στην Εύβοια, καθώς και στο Ελλάνιο Όρος στο νησί της Αίγινας, αλλά και στα ανοιχτά των Αντικυθήρων.

Στην Αμάρυνθο, η ανασκαφική περίοδος του 2021 επέτρεψε την αποσαφήνιση της κάτοψης και των διαφορετικών φάσεων του ναού της Αρτέμιδος. Επίσης, ο αποθέτης της Ύστερης Αρχαϊκής εποχής που είχε αποκαλυφθεί το 2020 ανασκάφηκε σχεδόν πλήρως. Λόγω της εξαιρετικής κατάστασης διατήρησής του αλλά και του μεγάλου πλούτου του, η ανακάλυψη αυτή βρίσκεται ανάμεσα στις πιο εντυπωσιακές που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια στον Ελλαδικό χώρο και έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον των Ελβετικών και Ελληνικών μέσων ενημέρωσης.

Από τo 2021, η ανασκαφή της Αμαρύνθου ενισχύεται από ένα πρόγραμμα επιφανειακής έρευνας, στόχος του οποίου είναι να προσδιοριστεί η ένταξη του ιερού στο αρχαίο τοπίο. Παρά την έντονη αστικοποίηση της περιοχής, ερευνήθηκαν περισσότερα από 300 οικόπεδα στα ανατολικά της πόλης, εντός μίας έκτασης συνολικής επιφάνειας 12 km2. Εντοπίστηκαν και τεκμηριώθηκαν αρκετοί αρχαίοι οικισμοί και νεκροταφεία, καθώς και ίχνη της ιεράς οδού που συνέδεε την Ερέτρια με το Αρτεμίσιο.

Στη νότια Εύβοια, συνεχίστηκε το ερευνητικό πρόγραμμα εξερεύνησης των λεγόμενων «σπιτιών των δράκων» ή Δρακόσπιτων. Στο πλαίσιο αυτό, ανασκάφηκε το Δρακόσπιτο στη θέση Ίλκιζες, παρέχοντας πολύτιμα στοιχεία για τη χρονολόγηση και την λειτουργία του. Άλλα συγκροτήματα, μέσα και γύρω από την θέση Πάλλη-Λάκκα, αποτυπωθήκαν σχεδιαστικά, ενισχύοντας σημαντικά την κατανόησή μας για τα αινιγματικά αυτά κτίρια.

Εκτός από τις έρευνες στην περιοχή της Εύβοιας, δύο νέες έρευνες πεδίου προστέθηκαν το 2021 στο έργο της ΕΑΣΕ. Η πρώτη, που διεξάγεται σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων, στοχεύει στη συστηματική τεκμηρίωση των καταλοίπων της Εποχής του Χαλκού και της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου που βρίσκονται στην κορυφή του Όρους στο νησί της Αίγινας, στις πλαγιές του οποίου βρίσκεται το ιερό του Ελλανίου Διός.

Το δεύτερο ερευνητικό πρόγραμμα αφορά το ναυάγιο των Αντικυθήρων και αποσκοπεί στη νέα συστηματική του τεκμηρίωση. Στόχος του είναι η καλύτερη κατανόηση της εξέλιξης του ναυαγίου, προάγγελος νέων ερευνών στην θέση αυτή. Μια προπαρασκευαστική αποστολή πραγματοποιήθηκε από ομάδα δυτών τον Οκτώβριο του 2021, η οποία ερεύνησε την περιοχή γύρω από το ναυάγιο.

Οι δραστηριότητες πεδίου οι οποίες μόλις παρουσιάστηκαν, και οι οποίες φυσικά συμπληρώνονται από τις συνεχείς έρευνες των μελών της EΑΣΕ, αντικατοπτρίζουν το δυναμισμό που χαρακτηρίζει την Ελβετική αρχαιολογία στην Ελλάδα, την στιγμή που η χώρα γιορτάζει τη διακοσιοστή επέτειο της Ανεξαρτησίας της.

Αναφορά δραστηριοτήτων 2020

Το έτος 2020 ήταν από πολλές απόψεις μια ιδιαίτερη χρονιά: από τη μία πλευρά, η πανδημία του Covid-19 περιόρισε ριζικά τις δραστηριότητές μας και, από την άλλη, η ερευνητική ομάδα που συρρικνώθηκε αρκετά, κατάφερε σημαντικές ανακαλύψεις στο ιερό της Αμαρυσίας Αρτέμιδος στην Αμάρυνθο. Όλες οι δημόσιες δραστηριότητες έπρεπε δυστυχώς να ακυρωθούν, όπως η ετήσια ομιλία που είχε διοργανωθεί στην Αθήνα για τις 12 Μαρτίου, ο εορτασμός της 1ης Αυγούστου που συνήθως λαμβάνει χώρα στον κήπο της οικίας των ανασκαφών στην Ερέτρια, η δημόσια παρουσίαση των αποτελεσμάτων των ανασκαφών στην πλατεία της Αμαρύνθου, καθώς και η ετήσια συνέλευση του Συμβουλίου και των συνεργατών της ΕΑΣ που είχε προγραμματιστεί για τις 16 Νοεμβρίου. Παρομοίως, αναγκαστήκαμε να ακυρώσουμε όχι μόνον την « Ημέρα με Ανοιχτές Πύλες », αλλά και τις ιδιωτικές και δημόσιες ξεναγήσεις στις ανασκαφές της Αμαρύνθου.

Όταν η κατάσταση της δημόσιας υγείας βελτιώθηκε και ανακοινώθηκε η άρση των περιοριστικών μέτρων, αποφασίσαμε να διεξάγουμε την ανασκαφική περίοδο στην Αμάρυνθο, ωστόσο με ριζικά περιορισμένη ομάδα συνεργατών. Η συνηθισμένη πρακτική άσκηση των φοιτητών από ελβετικά Πανεπιστήμια δεν υλοποιήθηκε εξαιτίας της οδηγίας για αποφυγή άσκοπων μετακινήσεων. Έτσι, στις ανασκαφές της Αμαρύνθου έλαβαν μέρος κυρίως ντόπιοι εργατοτεχνίτες και φοιτητές από ελληνικά Πανεπιστήμια, που μπορούσαν να μετακινηθούν ευκολότερα. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών, από τις 20 Ιουλίου έως και τις 28 Αυγούστου, η ομάδα τήρησε πιστά όλα τα μέτρα προστασίας τόσο κατά την εργασία τους στον χώρο της ανασκαφής και στο Μουσείο, όσο και κατά τον ελεύθερο χρόνο τους. Χάρη στα μέτρα αυτά, αλλά και στην πρόθυμη συνεργασία όλων των συμμετεχόντων, αποφύγαμε περιπλοκές που να σχετίζονται με τον κορωνοϊό.

Οι ανασκαφές που διεξήχθησαν υπό την επίβλεψη των Tobias Krapf και Thierry Theurillat έφεραν, παρά τους προαναφερθέντες περιορισμούς, εκπληκτικά αποτελέσματα. Από τη μία πλευρά, ανάμεσα στην ανατολική και βόρεια στοά αποκαλύφθηκαν τρία μικρά οικοδομήματα σε σχήμα οἴκου· από την άλλη, εντοπίστηκε με βεβαιότητα ο ναός της Αρτέμιδος που αναζητείτο εδώ και πολύ καιρό. Στο δυτικό τμήμα του κτηρίου 6, το οποίο είχε μερικώς αποκαλυφθεί στις προηγούμενες ανασκαφές, βρέθηκε ένας αποθέτης με αναθήματα, ανάμεσα στα οποία ήταν κεραμικά σκεύη, μεταλλικά αντικείμενα, σκαραβαίοι, καθώς και άλλα μικροευρήματα. Παρόλο που η μελέτη του βόθρου, ο οποίος χρονολογείται πιθανότατα στο πέρασμα από τον 6ο στον 5ο αι. π.Χ., θα διαρκέσει αρκετά, ωστόσο είναι ήδη δυνατόν να παρουσιαστούν κάποια πρώτα πορίσματα.
Παρομοίως, το πρόγραμμα της υποβρύχιας έρευνας στον Όρμο της Κοιλάδας, που υποστηρίζεται από την ΕΑΣ, υλοποιήθηκε με περιορισμένο προσωπικό και σε συντομότερη διάρκεια, όπως θα διαβάσετε στην αναφορά των Julien Beck και Ανδρέα Σωτηρίου.

Οι προσωπικές μου έρευνες για τα αινιγματικά « Δρακόσπιτα » στη Νότια Εύβοια με οδήγησαν σε ένα νέο, μικρής εμβέλειας, πρόγραμμα, το οποίο στοχεύει στην αποσαφήνιση της χρονολόγησης και της χρήσης τους. Δυστυχώς, η προγραμματισμένη ανασκαφή στο Δρακόσπιτο στη θέση «  Ίλκιζες » των Στύρων ακυρώθηκε λόγω της πανδημίας, ωστόσο μια μικρή ομάδα αποτελούμενη από τους Chloé Chezeaux, Jérôme André και Tobias Krapf κατάφερε να πραγματοποιήσει έναν πρώτο καθαρισμό και μια τοπογραφική αποτύπωση του οικοδομήματος. Η ανασκαφή αναβάλλεται για το 2021.

Από φέτος, η σειρά δημοσιευμάτων Eretria, Fouilles et Recherches είναι πλουσιότερη: εκδόθηκαν οι τόμοι XXIV (Guy Ackermann, « La céramique d’époque hellénistique») και XXV (Thierry Theurillat, Guy Acker­mann, Marc Duret, Simone Zurbriggen, « Les thermes du centre »).

Αναφορά δραστηριοτήτων 2019

Στο τέλος ενός έτους πλούσιου σε ευρήματα, τα αποτελέσματα των ερευνών που διενήργησε η Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή στην Ελλάδα (εφεξής ΕΑΣ) είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Η ανασκαφή του Ιερού της Αμαρυσίας Αρτέμιδος στην Αμάρυνθο απορρόφησε το μεγαλύτερο μέρος των πόρων της ΕΑΣ. Η έκτακτη χρηματοδότηση από το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομίας, Εκπαίδευσης και Έρευνας επέτρεψε στη Σχολή να προχωρήσει στην αγορά ενός οικοπέδου στη δυτική πλαγιά του λόφου Παλαιοεκκλησιές, συνδέοντας έτσι, μέσα στα όρια του διευρυμένου πλέον αρχαιολογικού χώρου, το ιερό στην πεδιάδα με τον προϊστορικό οικισμό στην κορυφή. Το 2017 η ανακάλυψη επιγραφών που έφεραν το όνομα της θεάς αποκάλυψε την ακριβή θέση του ιερού της Αμαρυσίας Αρτέμιδος. Ένα θραύσμα ψηφίσματος που βρέθηκε φέτος επιβεβαιώνει την ταύτιση, καθώς κάνει αναφορά στο ιερό της θεάς « στην Αμάρυνθο ».

Στην Ερέτρια, οι ανασκαφές στο Γυμνάσιο ολοκληρώθηκαν με την τελευταία ανασκαφική περίοδο, ο στόχος της οποίας ήταν περιορισμένος, αλλά εξίσου σημαντικός. Ο στόχος ήταν να εντοπιστούν οι διάδρομοι άθλησης κοντά στο οικοδόμημα, κυρίως η παραδρομίς, η οποία μαρτυρείται σε επιγραφή, όπως και το στάδιο που υποθέτουμε ότι υπήρχε στην περιοχή. Οι γεωφυσικές έρευνες και οι επακόλουθες δοκιμαστικές τομές απέφεραν, για πρώτη φορά, αδιάσειστα στοιχεία για την ύπαρξη τέτοιων κατασκευών.

Ταυτόχρονα με τις δραστηριότητές της, η ΕΑΣ υποστηρίζει τις υποθαλάσσιες έρευνες στην παραλία Λαμπαγιαννά (Κοιλάδα, Πελοπόννησος), οι οποίες διενεργούνται υπό τη διεύθυνση του Julien Beck (Παν/μιο Γενεύης) και του Ανδρέα Σωτηρίου (Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων).

Η συλλογή δημοσιευμάτων Eretria, Ausgrabungen und Forschungen εμπλουτίζεται φέτος από τον τόμο XXIII. Στο βιβλίο της Kristine Gex παρουσιάζονται οι ανασκαφές και τα αρχαιολογικά λείψανα των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων από το οικόπεδο Μπουρατζά, στο κέντρο της Ερέτριας.

Αναφορά δραστηριοτήτων 2018

Οι ανασκαφές στην Αμάρυνθο πραγματοποιήθηκαν από τις 25 Ιουνίου έως και τις 3 Αυγούστου σε υνσεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ευβοίας. Χάρη σε μια έκτακτη χρηματοδότηση από το Ομοσπονδιακό Υπουργείο της Ελβετίας για την Οικονομία, την Επιμόρφωση και την Έρευνα, αγοράστηκαν διάφορα οικόπεδα κοντά στον χώρο των ανασκαφών. Αυτό επέτρεψε την επέκταση των ανασκαφών προς τα δυτικά. Διάφορα μνημεία ήρθαν στο φως, μεταξύ των οποίων τα θεμέλια πιθανώς ενός βωμού, καθώς και αναθήματα που επιβεβαιώνουν την ταύτιση του ιερού με εκείνο της Αρτέμιδος. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει μία χάλκινη φαρέτρα που αναμφίβολα ανήκε σε αγαλματίδιο Αρτέμιδος.

Μια δεύτερη ανασκαφή πραγματοποιήθηκε στη Νότια Παλαίστρα της Ερέτριας από τις 13 Αυγούστου έως και τις 14 Σεπτεμβρίου. Κύριος στόχος των εργασιών ήταν η ακριβής χρονολόγηση των διαφόρων φάσεων του κτηρίου. Πρέπει να σημειωθεί η ανακάλυψη διαφόρων λατρευτικών πυρών.
Οι υποβρύχιες ανασκαφές στην παραλία Λαμπαγιαννά (Κοιλάδα, Πελοπόννησος) συνεχίστηκαν με επιτυχία. Το πρόγραμμα αυτό διεξήχθη υπό τη διεύθυνση της Δρος Αγγελικής Σίμωσι (τέως Προϊσταμένης της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων) και του Julien Beck (Πανεπιστήμιο της Γενεύης), σε συνεργασία με την Δέσποινα Κουτσούμπα (Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων).

Αναφορά δραστηριοτήτων 2017

Οι ανασκαφές στην Αμάρυνθο είχαν φέτος μεγάλο αντίκτυπο, γεγονός που επισημάνθηκε εντόνως και από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης: δέκα χρόνια μετά την πρώτη «κασμαδιά» στο χώρο, κατορθώσαμε επιτέλους να επιβεβαιώσουμε με αδιάσειστες αποδείξεις ότι η μνημειώδης στοά που είχε αποκαλυφθεί κατά τις προηγούμενες ανασκαφικές περιόδους οριοθετεί το ιερό της Αμαρυσίας Αρτέμιδος. Αυτό αποδεικνύεται από μια σειρά κεραμίδων που φέρουν ενσφράγιστο το όνομα της θεάς και αρκετές λίθινες αναθηματικές επιγραφές προς τιμήν της τριάδας, Αρτέμιδος, Απόλλωνα και Λητούς που βρέθηκαν στο χώρο. Αυτές οι στήλες και βάσεις αγαλμάτων που αποκαλύφθηκαν σε επίχωση δίπλα από ένα πηγάδι μεταγενέστερης εποχής, βρίσκονταν αρχικά ιδρυμένες στον αύλειο χώρο του ιερού και κατά μήκος της στοάς, όπου εντοπίστηκε η θεμελίωση δεκαπέντε περίπου ανάλογων μνημείων.

Μια τρίτη και τελευταία ανασκαφική περίοδος πραγματοποιήθηκε το περασμένο καλοκαίρι στο Γυμνάσιο της Ερέτριας. Οι ανασκαφικές εργασίες επικεντρώθηκαν στις εγκαταστάσεις νότια της ανατολικής αυλής, όπου βρέθηκαν οι βραχίονες ενός μαρμάρινου αγάλματος, μεγαλύτερου του φυσικού, που πιθανότατα ανήκε σε Ρωμαίο αξιωματούχο.

Το πρόγραμμα επιφανειακής έρευνας στην πεδιάδα του Μαζίου, στα σύνορα μεταξύ Αττικής και Βοιωτίας, επίσης ολοκληρώθηκε. Το πρόγραμμα που υπστηρίζεται από την ΕΑΣΕ αποτελεί τον καρπό της συνεργασίας του Sylvian Fachard (Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα) με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων.

Οι υποβρύχιες ανασκαφές στην παραλία Λαμπαγιαννά (Όρμος Κοιλάδας, Πελοπόννησος) συνεχίστηκαν με επιτυχία και οδήγησαν στην ανακάλυψη αρκετών κατασκευών της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου. Αυτό το πρόγραμμα διευθύνεται από τον Julien Beck (Πανεπιστήμιο Γενεύης) και την Δέσποινα Κουτσούμπα (Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων).