Εργασίες πεδίου και έρευνες

Από το 1964, Ελβετοί αρχαιολόγοι ανασκάπτουν και ερευνούν τα κατάλοιπα της αρχαίας πόλης της Ερέτριας, στο νησί της Εύβοιας. Παρόλα αυτά, είναι βέβαιο ότι απομένουν πολλά ακόμη να αποκαλυφθούν: μόνο ένα μικρό μέρος του αρχαιολογικού χώρου έχει ανασκαφεί, ενώ τα κινητά ευρήματα που φυλάσσονται στο Μουσείο και η τεκμηρίωση των παλαιότερων ανασκαφών δεν έχουν αποδώσει ακόμη όλες τις πληροφορίες που κατέχουν. Επιπλέον, η έρευνα έχει εξελιχθεί σημαντικά τα τελευταία 50 χρόνια και οι ερευνητικές δραστηριότητες έχουν τελευταία επεκταθεί  πέρα από τα τείχη της πόλης, εξερευνώντας όλη την επικράτεια της αρχαίας πόλης της Ερέτριας. Στη συνέχεια παρουσιάζονται ορισμένα από τα προηγούμενα, αλλά και τρέχοντα προγράμματα της Ελβετικής Σχολής.

Το Γυμνάσιο της Ερέτριας (2015–2019)

Ένα τριετές ανασκαφικό πρόγραμμα διενεργήθηκε στο Γυμνάσιο της Ερέτριας από το 2015 έως το 2019, με στόχο να ερευνηθεί το ανατολικό τμήμα του οικοδομήματος και να διευκρινιστεί η χρονολόγησή του. Η κάτοψη του Γυμνασίου με διπλή αυλή υπαγορεύτηκε πιθανότατα από την ανάγκη να χρησιμοποιηθούν ξεχωριστοί χώροι από δύο διαφορετικές ηλικιακές ομάδες. Αποτελεί ένα από τα σπάνια οικοδομήματα αυτού του τύπου σε ολόκληρη την Ελλάδα. Μια δεύτερη παλαίστρα που βρίσκεται κοντά στο λιμάνι της Ερέτριας ερευνήθηκε το 2018, ώστε να κατανοήσουμε λεπτομερώς πως λειτουργούσε ο θεσμός του γυμνασίου στην πόλη.

Η κεραμική παραγωγή της Ερέτριας (2012–2019)

Το 2012 ξεκίνησε ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα που συνδυάζει μακροσκοπικές, πετρογραφικές και χημικές αναλύσεις (WD-XRF) με στόχο τη μελέτη της κεραμικής παραγωγής και προσφοράς στην περιοχή διαχρονικά, από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού έως τη ρωμαϊκή περίοδο. Η έρευνα βασίζεται σε 425 δείγματα κεραμικής, επιλεγμένα με προσοχή από στρωματογραφημένες αποθέσεις, με κύριο στόχο να προσδιοριστούν τα χαρακτηριστικά της τοπικής παραγωγής της Ερέτριας, τόσο ως προς τη σύνθεση όσο και ως προς την τεχνολογία, εντοπίζοντας παραλλαγές και μεταβολές στα τοπικά εργαστήρια μέσα στο χρόνο, αλλά και των εισαγόμενων αγγείων, διερευνώντας έτσι τον μεταβαλλόμενο ρόλο της περιοχής στα περιφερειακά και διαπεριφερειακά εμπορικά δίκτυα.

Τα Ρωμαϊκά Λουτρά (2009–2014)

Τα Ρωμαϊκά Λουτρά της Ερέτριας, νότια του ναού της αυτοκρατορικής λατρείας, ανασκάφηκαν ανάμεσα στο 2009 και το 2014. Το οικοδόμημα εκτείνεται σε περισσότερα από 400 τ.μ. και αποτελείται από τα χαρακτηριστικά δωμάτια: έναν διάδρομο που οδηγεί στο αποδυτήριο και στη συνέχεια μια σειρά από κρύους, μετρίως θερμούς και θερμούς χώρους με λουτήρες και στο τέλος μια αυλή για ψυχαγωγικές δραστηριότητες, η οποία περιβάλλεται από στοές. Μεγάλοι κλίβανοι που χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή ασβέστη για το κονίαμα βρέθηκαν επίσης στη βόρεια πλευρά του συγκροτήματος, όπως και ένα υστεροελληνιστικό – πρώιμο αυτοκρατορικό λουτρό θολωτού τύπου. Τα Ρωμαϊκά Λουτρά ήταν σε χρήση από τα τέλη του 2^ου αι. μ.Χ. έως τα μέσα του 3^ου αι. μ.Χ. Το μνημείο δημοσιεύθηκε το 2020 (Eretria XXV) και η Ελβετική Σχολή πασχίζει να αποκαταστήσει και να αναδείξει τα αρχαιολογικά αυτά κατάλοιπα.

Το Ιερό της Αθηνάς (2006–2014)

Τα κατάλοιπα του Ιερού της Αθηνάς αποκαλύφθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990 στη βραχώδη κορυφή της ακρόπολης. Θεμελιωμένος πάνω σε οικισμό της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, αυτός ο τόπος λατρείας δεχόταν πιστούς από τα τέλη του 7^ου έως και τις αρχές του 2^ου αι. π.Χ. Δεν έχουν σωθεί παρά ελάχιστα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, με εξαίρεση ένα ευρύ πλάτωμα λαξευμένο στο φυσικό βράχο. Η ανακάλυψη, ωστόσο, πολυάριθμων αναθημάτων παρέχει στοιχεία για τις τελετουργικές πρακτικές που λάμβαναν χώρα στο ιερό. Βρέθηκαν χιλιάδες κεραμικά αγγεία, κυρίως τελετουργικά, ανάμεσα στα οποία Αρχαϊκές μικκύλες υδρίες και υδρίες με ψηλό λαιμό, όπως επίσης και μεγάλος αριθμός από πήλινα γυναικεία ειδώλια, σταθμά, σφονδύλια και επίνητρα, ευρήματα που συνδέονται με την υφαντουργεία και τη θεά Αθηνά που ήταν η προστάτιδά της.

Η επικράτεια της Ερέτριας (2004–2012)

Στην αρχή και για πολλά χρόνια οι Ελβετοί αρχαιολόγοι επικεντρώθηκαν στον εντός των τειχών οικισμό της Ερέτριας. Τελευταία, το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την ευρύτερη περιοχή της αρχαίας πόλης έχει αποφέρει σημαντικά αποτελέσματα. Η πόλη της Ερέτριας εκτεινόταν πολύ πέρα από το οχυρωματικό της τείχος. Η επικράτεια της Ερετριάδος κάλυπτε στα τέλη του 4^ου αι. π.Χ. περίπου 1300 τ.χλμ. και ήταν από τις μεγαλύτερες στην ηπειρωτική Ελλάδα κατά την Κλασική Αρχαιότητα. Η αστική οργάνωση αυτής της επικράτειας και η εκμετάλλευση των πόρων της έχουν αποτελέσει αντικείμενο εμπεριστατωμένων ιστορικών και αρχαιολογικών μελετών. Η επικράτεια περιελάμβανε εκατοντάδες δήμους, αγροκτήματα, οχυρωμένες θέσεις και χώρους λατρείας.

Περισσότερες πληροφορίες
Denis KNOEPFLER, Les territoire d’Erétrie et l’organisation politique de la cité (dêmoi, chôroi, phylai). In M. H. Hansen (ed.), The Polis as an Urban Centre and the Political Community. Symposium August, 29–31 1996, Acts of the Copenhagen Polis Centre vol. 4. Copenhagen 1997, 352–449.
Sylvian FACHARD, La défense du territoire. Étude de la chôra érétrienne et de ses fortifications. ERETRIA XXI, Fouilles et recherches. Gollion 2012.

Επιφανειακή έρευνα ανάμεσα στην Ερέτρια και την Αμάρυνθο (EASP 2021-2025)

Το εν εξελίξει ερευνητικό πρόγραμμα “Amarynthos and the Making of the Eretrian Sacred Landscape” περιλαμβάνει ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα επιφανειακής αρχαιολογικής έρευνας, στόχος του οποίου είναι να μελετήσει την ένταξη του Αρτεμισίου στο αρχαίο τοπίο. Ο πρώτος άξονας του προγράμματος επικεντρώνεται στην αρχαιολογία, την ανθρώπινη οικολογία και την την εξέλιξη της ανθρώπινης κατοίκησης από την Εποχή του Χαλκού έως και την Βυζαντινή περίοδο, ενώ ο δεύτερος ασχολείται με ζητήματα που αφορούν πιο συγκεκριμένα το Αρτεμίσιο, όπως η σχέση μεταξύ του ιερού και των δήμων που βρίσκονταν στην πεδιάδα, η ιερά οδός και η τοπογραφία του θρησκευτικού τοπίου. Η περιοχή μελέτης της επιφανειακής έρευνας περιλαμβάνει την εκτεταμένη παράκτια πεδιάδα μεταξύ της Ερέτριας και της Αμάρυνθου, την κοιλάδα του Σαρανταπόταμου και τους πρόποδες των βουνών Βουδόχη και Σερβούνι. Η περιοχή αυτή περιελάμβανε στην αρχαιότητα πολλούς αρχαίους οικισμούς (δήμους), καθώς και την ιερά οδό που οδηγούσε μέσα από τις ανατολικές νεκροπόλεις της πόλης προς το Αρτεμίσιο.

Το Ιερό του Δαφνηφόρου Απόλλωνος (1998–2003)

Το Ιερό του Δαφνηφόρου Απόλλωνος, πολιούχου θεού των Ερετριέων, οικοδομήθηκε τον 8^ο αι. π.Χ. Οι ανασκαφές από τους Ελβετούς αρχαιολόγους ξεκίνησαν το 1964 και επεκτάθηκαν μεταξύ 1998 και 2003, μετά από μια περίοδο διακοπής. Πρωταρχικός στόχος των ερευνών ήταν να διευκρινιστεί η χωροταξική οργάνωση και η χρονολογική ανάπτυξη του ιερού της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Στην Ύστερη Γεωμετρική ΙΙ περίοδο, η ανέγερση μιας μνημειακής κατασκευής, ευθυγραμμισμένης με το βωμό, προσέδωσε νέα σημασία στον ιερό χώρο και παρείχε άφθονες μαρτυρίες λατρείας: αναθήματα βρέθηκαν στο μνημειακό οικοδόμημα, όπως και στην περιοχή του βωμού. Οι λατρευτικές δραστηριότητες περιλαμβάνουν θυσίες ζώων στον βωμό, δείπνα και ανάθεση περίβλεπτων αναθημάτων, όπως επίσης πομπές και χορούς.

Το Σεβατείο (1996–2001)

Το κύριο σταυροδρόμι της Ερέτριας ερευνήθηκε σε πέντε ανασκαφικές περιόδους. Εκεί αποκαλύφθηκαν σημαντικά αρχαιολογικά κατάλοιπα που χρονολογούνται κυρίως από την ύστερη ελληνιστική περίοδο έως τους αυτοκρατορικούς χρόνους, με πρωτεύον το Σεβαστείο. Ο ναός για την αυτοκρατορική λατρεία που ιδρύθηκε στις αρχές της αυτοκρατορικής εποχής στέγαζε αγάλματα που εικόνιζαν μέλη της δυναστείας των Αυγούστων, των Ιουλίων-Κλαυδίων, των Αντωνίνων και των Σεβήρων, εκατοντάδες μαρμάρινα θραύσματα από τα οποία ανακαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών.

Εγκαταστάσεις εργαστηρίων (βαφείο;) από τις αρχές του 1^ου αι. μ.Χ. έως τα μέσα του 2^ου αι. μ.Χ., όπως επίσης και μία ασβεστοκάμινος και (πιθανότατα) αποχωρητήρια ήρθαν στο φως εκατέρωθεν της κύριας οδού.

Παλαιότερες ανασκαφές

Οι έρευνες πεδίου των Ελβετών αρχαιολόγων έχουν ουσιαστικά επικεντρωθεί σε ορισμένους τομείς της αρχαίας πόλης:

• Τις οικίες της Δυτικής Συνοικίας (1966–1978, 1988–1989, 2005, 2008) και τη Δυτική Πύλη (1964–1969)
• Το Ηρώο (1965–1978)
• Τον Ανατολικό Τομέα F/5 (1966–1968)
• Το φρέαρ (1972–1973, 1976, 1981) και το ταφικό άνδηρο B/3N (1967–1970)
• Την Οικία με τα Ψηφιδωτά
• Τη συνοικία Ρούσος δίπλα στο λιμάνι (1979)
• Την ανατολική στοά της Αγοράς και τη συνοικία Μπουρατζά (1979–1982)